Wyruszyłam na spacer po Wrocławiu śladami Eugeniusza Gepperta.

Dzisiaj Wrocław nie zapomina o nim. Ten wielki człowiek ma tu swoją ulicę, uczelnia nosi jego imię a w Ratuszu, w Sali Mieszczańskiej jego popiersie stoi w galerii, wśród rzędów innych zasłużonych dla miasta ludzi.

Zaczęłam od Ratusza.


5-Galeria w Ratuszu- E.G pierwszy z prawej

Trochę historii. Eugeniusz Geppert urodził się we Lwowie w 1890 roku w rodzinie z bogatymi tradycjami patriotycznymi.


6-z matką

Długo tam nie mieszkał, ale z Kresami się nie pożegnał, często tam bywał.

I wojna światowa zaskoczyła go w majątku Ustronie na Mińszczyźnie, na Białorusi. Został tam aresztowany i zesłany do Orenburga. Mimo wygnańczych warunków malował.


7-Orenburg

Pisał w swej książce: „Od razu zacząłem patrzeć oczami malarza i notować wszystko w szkicowniku, który miałem z sobą. Przede wszystkim konie, jeźdźców, zaprzęgi, a później pejzaż i architekturę. To było inne, obce, ale jak gdyby gdzieś już widziane.”

Po zwolnieniu, jako ochotnik wstąpił do nowo utworzonych oddziałów Wojska Polskiego – I korpusu gen. Dowbor-Muśnickiego, gdzie został konnym wywiadowcą 10 pułku strzelców. Odznaczony został Krzyżem Walecznych.

Wcześniej studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim, początkowo na prawie, potem na historii. Ostatecznie zwyciężyła w nim dusza artysty i po drugiej próbie dostał się na Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie w 1912 roku. Studiował pod kierunkiem Jacka Malczewskiego.

Przez całe życie lubił malować konie i jeźdźców. W mundurach, w strojach myśliwskich, z efektownie rozwianymi szalami.

Tematyka sztuki Gepperta skupiona była na wątku narodowowyzwoleńczych walk i powstań. Artysta przedstawiał w rozmaitych wariantach oddziały polskich szwoleżerów i kawalerii oraz ułańskie szwadrony.


8-szwadron ułanów

Zmieniał konwencje, stylistyki, kolorystykę – lecz trzymał się tematu. Z powodów sentymentalnych i patriotycznych.


9-Pobudka


10- Zielony jeździec

Eugeniuszowi Geppertowi polskość kojarzyła się z ułanami, walkami powstańczymi i… polowaniem. Czuł się spadkobiercą pradziadka- kawalerzysty i jak on najlepiej czuł się w siodle.

Wychował się i wyrósł w atmosferze polskiego romantyzmu oraz rodzinnych tradycji popowstaniowych. Pisał: „ Dom nasz żył wspomnieniami o pradziadku, oficerze armii Księstwa Warszawskiego, o dziadku, ojcu matki Edwardzie Jędrzejewiczu, uczestniku walk w 1849 roku, świeża była pamięć tragedii roku 1863”


11-Pradziadek Edward

„Sztuka rodzi się z miłości, z tęsknoty, z wewnętrznego niepokoju” – To również słowa Eugeniusza Geperta z jego książki „Przeszłość daleka i bliska”

W 1925 roku otrzymał stypendium ZPAP na dwuletni pobyt w Paryżu.

Pobyt w Paryżu w latach 1925-1927 był spontaniczną fascynacją dziełami malarstwa renesansowego oraz odkryciem impresjonistów.


12-E.G. w Paryżu

Pisał : „Trudno teraz zrekonstruować tę całą przebytą drogę olśnień, radości i nieraz zachwytów zapierających dech wobec malarstwa, którym żył i kipiał cały Paryż lat dwudziestych.


13-Nad Sekwaną

Czasy przed II wojną światową to ożywienie artystyczne w Polsce. Geppert czynnie w nim uczestniczył, nie tylko wystawiając prace, ale też publikując na łamach branżowych periodyków.

Tuż przed wybuchem II wojny światowej wybrał się do Włoch „studiować zagadnienia ściany”. Jeszcze w Polsce zrobił polichromię w dwóch kościołach i chciał poszerzyć wiedzę na ten temat. Na włoskie tournée zabrał świeżo poślubioną żonę – Hannę Krzetuską, także malarkę. Znali się od dawna, w tamtejszym światku artystycznym trudno się było ominąć. Krzetuska też studiowała w Paryżu, widywali się na Montparnasse.

Mimo że z kraju wciąż dochodziły niepokojące wieści, wrócili do Krakowa zgodnie z planem.


14-E.Geppert z żoną–Hanną Krzetuską

Podczas okupacji prowadził artystyczną kawiarnię w Krakowie. Służyła ona za punkt samopomocy malarzy. Geppert był aresztowany i trafił do więzienia na Montelupich. Na szczęście zwolniono go szybko, a żołdaków niemieckich najbardziej zainteresowały znalezione w notesie szkice aktów.

Po zakończeniu wojny zaczęły się lata, które Eugeniusz Geppert spędzał we Wrocławiu, choć z początku nie z własnej woli i bez entuzjazmu. Wrocław obcy, zrujnowany, niechciany. A pionierskie życie wcale nie było ciekawe.

Po maju 1945 roku życie w zrujnowanym Wrocławiu powoli i z trudem wracało do normy, a jednym z priorytetów stało się zorganizowanie wrocławskich uczelni. Planowano również utworzenie szkół artystycznych. W styczniu 1946 roku decyzją Ministra Kultury i Sztuki oraz Zarządu Głównego ZPAP, do Wrocławia skierowany został Eugeniusz Geppert z zadaniem założenia Wyższej Szkoły Sztuk Pięknych.

Gdy przyjechał do Wrocławia był już artystą dojrzałym, w pełni ukształtowanym, a dzięki redagowaniu czasopisma ”Głos Plastyków” i udziałowi w licznych wystawach także malarzem rozpoznawalnym i bardzo cenionym.

Kontynuując wędrówkę z Rynku moje kroki skierowałam na ulicę Ofiar Oświęcimskich, to blisko ratusza. Przez wiele lat Eugeniusz Geppert wraz z żoną Hanną Krzetuską mieszkał i pracował przy ul. Ofiar Oświęcimskich 1m2. Pracownia była miejscem spotkań i artystycznych konfrontacji. Obecnie w miejscu tym działa galeria sztuki współczesnej „Mieszkanie Gepperta”, w której podobnie jak przed laty spotykają się wrocławscy artyści. Wejście jest od podwórka.


15-Kamienica, mieszkanie Gepperta

Władze Wrocławia postanowiły także uhonorować Eugeniusza Gepperta nadając pobliskiej ulicy jego imię.


16-Ulica Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu

W październiku 1946 roku w obecności swoich współpracowników i studentów prof. Eugeniusz Geppert zainaugurował pierwszy rok akademicki nowopowstałej Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Pięknych we Wrocławiu (od 1949 Sztuk Plastycznych). Został jej rektorem, a wykładowcami przybyli ze Lwowa i Krakowa znakomici artyści.


17-Inauguracja roku akademickiego 1946r

Z całej Polski przyjeżdżały rzesze młodych ludzi gotowych podjąć naukę w stolicy Dolnego Śląska.

Na siedzibę PWSSP władze miasta wyznaczyły dwa budynki: przedwojennej Miejskiej Szkoły Rzemiosł i Przemysłu Artystycznego (mieszczącej się przy obecnej ul. Traugutta) oraz dawnej Akademii Sztuki i Przemysłu Artystycznego (pl. Polski).


18-Pierwsza siedziba ul. Traugutta, E.G. z lewej

Dzisiejsza Akademia Sztuk Pięknych we Wrocławiu też ma dwie siedziby, ale budynek na rogu ulicy Krasińskiego i Traugutta powstał niedawno. Odwiedziłam oba budynki.


19-nowy budynek ASP


20- ASP ul. Traugutta-neon

W tym nowoczesnym budynku mieści się teraz Centrum Sztuk Użytkowych i Centrum Innowacyjności, a w jego holu upamiętniono neonem pierwszego rektora, którego imię nosi teraz Akademia.

Mój spacer śladami Gepperta zaprowadził mnie nad Odrę. Tam w pięknym otoczeniu stoi główny budynek Akademii.


21-ASP pl. Polski

Spacerowałam korytarzami uczelni i spotykałam ślady jej pierwszego rektora. Jest tam sala imienia Eugeniusza Gepperta.


22- Sala E.G.

Natomiast naprzeciw pokoju obecnego rektora prof. Piotra Kielana wisi okazały portret Gepperta.


23-Portret E. Gepperta w ASP

Pamiątki po artyście i jego obrazy znajdują się w senacie uczelni.

Po wojnie częstym motywem w malarstwie Gepperta były widoki Wrocławia


24-Święty Krzyż we Wrocławiu

W drugiej połowie lat 1950-ych skrystalizował się dojrzały styl malarski Gepperta zbliżony do abstrakcji aluzyjnej. Akty kobiece, ludowe rzeźby i sylwetki jeźdźców istniały teraz w odrealnionym świecie wizji artystycznej. Gamę barwną płócien wyznaczały tony zieleni, błękitów i brązów.

Jego niewątpliwą zasługą było stworzenie niemal od zera wrocławskiego środowiska artystycznego. Nie tylko wykształcił rzesze artystów, ale także organizował liczne wystawy i plenery.

W końcu skupił artystów w założonej w 1960 roku „Grupie Wrocławskiej”.

Także po przejściu na emeryturę, Eugeniusz Geppert pozostał mentorem i nieustannie duchowym przewodnikiem lokalnego środowiska artystycznego. We wrocławskiej PWSSP nadal prowadził pracownie malarską. Charakterystyczna wysoka sylwetka profesora, spiesznie przemierzającego miasto, nadal pozostaje we wspomnieniach jego uczniów i przyjaciół.

Malował do ostatnich dni swego życia. Ostatnie obrazy były pogodne, jaśniejące kolorem i światłem, poetyckie i urzekające.


25-Pegaz romantyczny


26-Książe Józef Poniatowski 1972r.

Profesor odszedł na „wieczne wrzosowiska” 13 stycznia 1979 roku, spoczywa na cmentarzu komunalnym przy ul. Bujwida we Wrocławiu.


27-Portret Gepperta-Zbyszek Kresowaty

Artykuł opracowałam dzięki pomocy profesora Piotra Kielana, dzisiejszego rektora ASP we Wrocławiu.

Dostałam od niego materiały i wskazówki. Dziękuję Panie profesorze!


28-Wydawnictwa ASP poświęcone Eugeniuszowi Geppertowi