Na rok 2017 zaplanowano następny etap tych systemowych działań, a ze względu na osobę organizującą corocznie całość działań (sprzętowo, finansowo, logistycznie), będącą czynnym pracownikiem PKP Cargo S.A. (w Zakładzie Dolnośląskim), postanowiliśmy otoczyć naszymi szczególnymi działaniami, odkryte na tym cmentarzu w latach poprzednich, mogiły kolejarzy.

Wszystko to oczywiście obok normalnie zaplanowanych prac dotyczących kolejnego, nie remontowanego dotychczas, sektora tej nekropolii.

3 lata wcześniej zostały podniesione z ziemi i odrestaurowane 2 pomniki kolejarzy, wykonane z pięknego czerwonego piaskowca, które napotkaliśmy w remontowanym wówczas rejonie cmentarza, lecz tym razem chcieliśmy nasze działania „zadedykować” pozostałym, odnalezionym dotychczas w różnych, rozrzuconych względem siebie, miejscach całego obszaru nekropolii, mogiłom kolejarskim.

Mogiły te wymagały pilnych prac restauracyjnych, aby ocalić jeszcze w możliwym stopniu, pamięć o pochowanych tam, a żyjących w przedwojennej Polsce, na terenie Kresów wschodnich, przedstawicielom zawodu kolejarskiego.

Takich grobów, dotychczas, na kołomyjskim cmentarzu odkryliśmy 9.

Pochowane są w nich następujące osoby (wg odczytanych na mogiłach napisów – pisownia oryginalna):

1. Kazimierz Gross – funkcjonariusz PKP, Kawaler Orderu Virtuti Militari, 7.IX.1900 – 7.XII .1925
2. Karol Hellstein – em. oficjał P.K.P., 1869 – 26.II.1932
3. Włodzimierz Kisielewski – starszy asesor P.K.P. Dyrekcji gdańskiej, 31.VII.1880 – 9.X.1925
4. Józef Kisielewski – em. urzędnik Kolei Państw., zmarł 25.II.1930, przeż. 79 lat
5. Inżynier Józef Łysakowski – st. radca Kolei Państw., 23.IV.1854 – 9.XI.1915
6. Karol Pilgram – em. tokarz kolej. z Nowego Sącza, przeż. l. 61 – 1.VI.1925
7. Alfred Spendling – K.k. Bahn Offizial, 1840 – 1900
8. Jan Święch – em. adjunkt P.K.P., 23.III. 1869 – 20.VII.1924
9. Wilhelm Torbe – em. starszy asesor P.K.P., 1.IV.1866 – 1.I.1932

Nie jest wykluczone, że w przypadku prowadzenia, w kolejnych latach, dalszych prac remontowych, na kołomyjskim cmentarzu zostaną odnalezione następne mogiły z pochowanymi w nich przedstawicielami kolejarzy.

Całość prac remontowo – porządkowych wykonanych w sierpniu 2017 r. pozwoliła na odnalezienie (wydobycie z ziemi i zarośli) kolejnych kilkudziesięciu grobów pochowanych tam osób i przywrócenie tym mogiłom godnego wyglądu. Po odczyszczeniu mechanicznym i ciśnieniowym wymyciu wodą, elementy pomników i grobowców odzyskały w miarę pierwotny wygląd, a odmalowanie odczytanych na nich napisów przywróciło informację i pamięć o spoczywających tam osobach.

Z inskrypcji nagrobnych dowiadujemy się, że wśród pochowanych osób jest wiele znamienitych postaci, dawnych mieszkańców tamtego miasta i rejonu, które budowały jego dobro materialne, kulturalne i społeczne. Wielu prawników, pracowników bankowych, członków władz miasta, nauczycieli, lekarzy, właścicieli ziemskich i darczyńców. Wśród tego kręgu znajdują się także przedstawiciele zawodu kolejarskiego, co z dumą uwidocznione jest na napisach nagrobnych.

Szczególną uwagę zwraca, wymieniony wśród nich, Kazimierz Gross, który – jak głosi napis na płycie pomnikowej - został odznaczony Orderem Virtuti Militari. Niestety, nie udało się dotychczas odnaleźć bliższych danych, z informacją, w którym roku i za jakie zasługi, order ten został zmarłemu przyznany.

Wszystkie wymienione tu mogiły kolejarskie (z wyjątkiem Karola Hellsteina i Józefa Łysakowskiego – którzy pochowani są w dużych, naziemnych grobowcach rodzinnych) wymagały pilnych prac ratunkowych, gdyż ich elementy naziemne były albo pozwalane przez wandali na ziemię i tam ulegały niszczącej erozji wilgoci, ziemi i roślinności (Włodzimierz i Józef Kisielewscy, Alfred Spendling, Jan Święch), albo były w stanie niewielkiego naruszenia mechanicznego, lecz wpływ atmosfery oraz przyrody (glony, mech, wrastające bluszcze i inna roślinność) spowodowały znaczne uszkodzenia ich faktury zewnętrznej, w tym napisów, zacierając w znacznym stopniu informacje o spoczywających w nich osobach.

Działania wolontariuszy Towarzystwa Miłośników Kultury Kresowej, podjęte w kierunku ratowania tych mogił, a tym samym pamięci o zmarłych, polegały na całkowitym wycięciu otaczającej groby roślinności, która uniemożliwiała do nich dostęp, odszukaniu i wydobyciu z ziemi tych elementów, które zostały zrzucone, ich odczyszczeniu mechanicznym (szczotki druciane, szpachelki), wymyciu ciśnieniowym wodą, ustawieniu w pierwotne miejsce, odnowieniu odczytanych napisów, a na koniec – zaimpregnowaniu chemicznym, w celu uzyskania ochrony przed wpływem czynników atmosferycznych i biologicznych na następne lata. Oczywiście zostało również uporządkowane otoczenie każdej z mogił.

Na zakończenie prac, na mogiłach kolejarzy, zostały ustawione zapalone znicze i za wszystkich pochowanych na cmentarzu zmarłych odmówiliśmy modlitwę.

W działaniach remontowych wzięli udział ludzie młodzi ( w większości członkowie ZHP z Dolnego Śląska), a także osoby pracujące (w tym 2 związane z PKP Cargo S.A. Dolnośląskim Zakładem Spółki).

Całość tegorocznego przedsięwzięcia mogła być zrealizowana wyłącznie dzięki życzliwemu wsparciu wielu darczyńców materiałowych, sprzętowych, lub finansowych. Było wśród nich kilka parafii rzymsko-katolickich Dolnego Śląska, przedsiębiorcy i osoby prywatne.

Działania te wsparła także Fundacja Grupy PKP oraz organizacje związkowe z Węglińca działające przy PKP Cargo S.A. Dolnośląskim Zakładzie Spółki (NSSZ „S” i Związek Zawodowy Maszynistów Kolejowych), dotując częściowo poniesione na realizację działania wydatki pieniężne.

Wszystkim życzliwym Darczyńcom bardzo serdecznie dziękujemy za okazane wsparcie, gdyż oprócz wielkiego zaangażowania i poświęcenia wolnego czasu oraz sił przez wolontariuszy bezpośrednio pracujących na cmentarzu, wsparcie to w ogóle umożliwiło zorganizowanie wyjazdu i jego sprawny i efektywny przebieg.

Dzięki podjętej w 2017 r., na cmentarzu kołomyjskim, akcji remontu i porządkowania kolejnego jego fragmentu obszarowego, udało się uratować od zaginięcia kilkadziesiąt mogił dawnych, często bardzo zacnych, mieszkańców rejonu Kołomyi, przywracając tym samym pamięć o nich. W tej grupie znaleźli się również przedstawiciele zawodu kolejarskiego.

Odrębne podziękowania należą się także samym wolontariuszom, których trud i wysiłek przyniósł satysfakcjonujący efekt, przywracając godny wygląd remontowanej i porządkowanej części cmentarza, a także osobom miejscowym – Kołomyjanom – którzy współpracując z nami w pracach na cmentarzu oraz w czasie wolnym (wypoczynku) byli dla nas dużym wsparciem.

Zachęcam do zapoznania się z obszernymi relacjami z działań na cmentarzach Ukrainy w latach 2010 – 2016 na stronie internetowej Towarzystwa, w zakładce w zakładce: „Ratujemy cmentarz w Kołomyi i Zimnej Wodzie”

Pełna relacja z akcji w 2017 r. ukaże się na naszej stronie wkrótce

Relację opracował: Zbigniew Saganowski (organizator akcji)


Mogiła Kazimierza Grossa w trakcie usuwania roślinności otoczenia – już po wymyciu tablicy pomnikowej i częściowym odnowieniu napisów


Mogiła Kazimierza Grossa – odnowiony napis, oczyszczone otoczenie, zapalony znicz pamięci


Grobowiec rodziny Hellstein – stan przed akcją (zarośnięte otoczenie, uszkodzona upadającym drzewem „kapliczka” na grobowcu)


5 Odczyszczona i zaimpregnowana tablica grobowa emerytowanego oficjała P.K.P. Karola Hellsteina


Oczyszczone (odchwaszczone) otoczenie mogiły Hellstein, poprawiona „kapliczka"


Przewrócone pomniki Włodzimierza i Józefa Kisielewskich (remontowane w 2014 r.)


Podniesione, ustawione na pierwotne miejsce i odrestaurowane pomniki Włodzimierza i Józefa Kisielewskich


Włodzimierz Kisielewski (stan pomnika w 2017 r.)


Józef Kisielewski (stan pomnika w 2017 r.)


Grobowiec, w którym spoczywa Józef Łysakowski – w trakcie oczyszczania mogiły, porządkowania otoczenia, napisy zostały już odnowione


Tablica nagrobna Józefa Łysakowskiego po odnowieniu napisów (przed impregnacją)


Mogiła Karola Pilgrama przed akcją (porośnięte zarośla, mech, glony, nieczytelna tablica)


Odnowiony grób Karola Pilgrama (odchwaszczone i oczyszczone otoczenie, odczyszczony i wymyty grób, odnowiona tablica nagrobna)


Pierwotny stan tablicy Karola Pilgrama – po odczyszczeniu mechanicznym


Stan tablicy po wymyciu ciśnieniowym, odnowieniu napisów i zaimpregnowaniu chemicznym


Pomnik Alfreda Spendlinga – po wydobyciu z ziemi i wymyciu ciśnieniowym


Pomnik Spendlinga po odnowieniu (przed ustawieniem we właściwe miejsce)


Mogiła Jana Święcha w trakcie porządkowania


Grób Jana Święcha po zakończeniu działań


Odnowione napisy i zaimpregnowany pomnik Jana Święcha


Mogiła Wilhelma Torbe w trakcie usuwania zarośli


Odnowiona tablica nagrobna Wilhelma Torbe


Mogiła Wilhelma Torbe i jej otoczenie po skończeniu działań


Zespół wolontariuszy Towarzystwa Miłośników Kultury Kresowej w Parku Miejskim w Kołomyi, przy zachowanym do dziś pomniku Adama Mickiewicza