Prowincja Krakowska Sióstr Miłosierdzia

W 1783 r. z dawnej jednej prowincji polskiej wyłoniła się prowincja galicyjska z Domem Centralnym we Lwowie. Natomiast w 1857 r. przełożony generalny O. J. Etienne, kiedy przybył na wizytację domów tej prowincji, podjął myśl o przeniesieniu Domu Prowincjalnego ze Lwowa do Krakowa.

Zamiary te zostały zaakceptowane przez ówczesną przełożoną generalną s. Augustine Devos. Po konsultacjach z siostrami prowincji lwowskiej rzecz zrealizowano ostatecznie w 1859 r. Przyczynił się do tego bp Ludwik Łętowski (1786-1868), który dla zapewnienia opieki i katolickiego wychowania dzieci i młodzieży, postanowił zorganizować dzieła miłosierdzia w krakowskiej dzielnicy Kleparz.

Tym samym otwarcie Domu Centralnego w Krakowie miało miejsce w październiku 1859 r. Największy rozkwit Krakowska Prowincja osiągnęła w 1939 roku. Liczyła wtedy 837 sióstr w 52 domach. Siostry prowadziły łącznie 26 szpitali i 31 zakładów dobroczynnych. Do 1945 r. Prowincja Krakowska zajmowała południowo-wschodnie tereny Polski aż po rzekę Zbrucz. Podczas II Wojny światowej Prowincja Krakowska utraciła ponad 30 domów na wschodzie (m. in. w Czortkowie, Kołomyi, Stanisławowie).

Po zakończeniu wojny otwarto nowe domy na ziemiach odzyskanych (m. in. w Słubicach, Żmigrodzie). Dziś Prowincja Krakowska liczy 333 siostry i 38 domów.

Czortków


Czortków to zabytkowe miasto, położone przy brzegach rzeki Seret, dopływu Dniestru, która tworzy tu głęboki jar. To dawne polskie miasto powiatowe założony zostało w 1522 r. przez Jerzego Czortkowskiego.

W czasie najazdów tatarskich miasto było wielokrotnie niszczone przez dzikie hordy. W 1676 zajęte przez Turków, pozostało pod ich zaborem wraz z częścią Podola do roku 1683. W latach 1800-1815 należało do Rosji, a następnie przeszło w posiadanie Austrii, która zagarnęła je podczas pierwszego rozbioru Polski. Od końca XVIII w. w posiadaniu rodziny Sadowskich.

W przeszłości miasto było głównie zamieszkane przez Polaków, Ukraińców oraz Żydów. Najcenniejszymi zabytkami Czortkowa są: muzeum, drewniane cerkwie i zamek z XVI w. W mieście zachował się stary polski cmentarz (w znacznym stopniu zdewastowany) z licznymi nagrobkami oraz mauzoleum i katakumby ofiar ukraińskich egzekucji z lat 1918-1919.

Spoczywają tam prochy obrońców Czortkowa z okresu wojny polsko-ukraińskiej o Lwów i Galicję Wschodnią. Międzywojennemu rozkwitowi miasta kres położyło, niestety, wkroczenie Armii Czerwonej 17 września 1939 r.

Zachęcając jednocześnie do samodzielnego zgłębienia historii Czortkowa, zasygnalizuję jedno z kilku istotnych wydarzeń, jakie miały miejsce w tym mieście w czasie II wojny światowej. Otóż w styczniu 1940 r., w rocznicę Powstania Styczniowego, mieszkańcy Czortkowa podjęli akcję zbrojną, która do historii przeszła pod nazwą Powstania Czortkowskiego. Choć władze sowieckie bez trudu sobie z nim poradziły, to jednak wywołało ono popłoch aż na samej Łubiance.

Obecnie liczba mieszkańców Czortkowa wynosi ok. 30 tysięcy. Nadal jednak w mieście żyje kilkuset naszych rodaków. Wciąż widać w nim także ślady polskiej spuścizny kulturowej, w tym m.in. monumentalny kościół dominikanów p.w. św. Stanisława, dominujący nad niską zabudową.

Dzieje Domu i Zakładu prowadzonego przez SS. Miłosierdzia w Czortkowie

Dom Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia w Czortkowie powstał w 1895 r., a jego fundatorem był Hieronim Sadowski, właściciel miejscowych dóbr. To właśnie on cały swój majątek zapisał na cel dobroczynny tj. "utrzymywanie starców nieuleczalnych obojga płci, również dzieci sierót chłopców i dziewcząt, aby wychowywać, dać naukę i stosownie umieszczać po skończonym 18tym roku życia".

Fundator umarł 25 lutego 1861 roku, ale swój testament spisał 2 czerwca 1854 r., w którym uczynił dożywotniczkami: siostrę swoją Teklę Sadowską (zm. 24.02.1862) i siostrzenicę swoją Marię hr. Borkowską (zm. 2.09.1879), po śmierci której "trochę uszczuplony majątek zaintabulowano na Fundację Ubogich im. Śp. Hieronima Sadowskiego".

Akt Fundacyjny został spisany i ułożony wg testamentu 10 sierpnia 1894 w czterech egzemplarzach i przez "Najcz.[cigodniejszych] Przełożonych podpisany, a CK Namiestnictwo zatwierdziło go dnia 17.10.1894 r."

Pod Aktem Fundacji podpisała się m.in. w Krakowie S. Karolina Juhel - Wizytatorka Sióstr Miłosierdzia oraz we Lwowie Seweryn Morawski - Arcybiskup Lwowski obrz. łac.

Na początku 1895 roku ówczesne cesarsko-królewskie Namiestnictwo w Galicji wezwało SS. Miłosierdzia do objęcia Fundacji i wprowadzenia jej w życie. I tak w dniu 5 stycznia 1895 r. z rozporządzenia Przełożonych: Ojca Dyrektora ks. Piotra Soubisille’a i Siostry Wizytatorki Karoliny Juhel, przyjechała Siostra Maria Kołdrasińska, Asystentka Zgromadzenia i Siostra Filemona Dychdalewicz z dwoma Towarzyszkami.

Wtedy to spisano protokół z przekazania majątku Siostrom Miłosierdzia. Tak powstał: "Zakład ubogich fundacyi Hieronima Sadowskiego na Wygnance pod Czortkowem".
cdn.

Paweł Becela

Na podstawie:

1. Dzięki uprzejmości Siostry Bożeny Król z Domu Zgromadzenia w Żmigrodzie:
- Archiwum Sióstr Miłosierdzia Prowincji Krakowskiej w Krakowie: AD 95.
2. Jakub Czarnowski, "Kresy. Przewodnik. Litwa, Białoruś, Ukraina.", Warszawa 2011.
3. Internet:
- www.szarytki.pl z dnia 30.07.2014 r.
- Marek Koprowski „W Czortkowie nad Seretem” w: www.kresy.pl z dnia 30.07.2014 r.
- www.dobrodzien.pl z dnia 30.07.2014 r
4. Fotografie: Archiwum Sióstr Miłosierdzia Prowincji Krakowskiej w Krakowie oraz zbiory własne.

LINK DO DRUGIEJ CZĘŚĆI ARTYKUŁU