Problem wynika z samej istoty ikony i podejścia religii Wschodu do twórców ikon. Ikonopis tworzy pod wpływem Ducha Świętego i to On prowadzi rękę człowieka On daje zdolności i możliwości odtwarzania Praobrazu.

Postaci przedstawiane na ikonach są odbiciem Boga, a twórca jest tylko narzędziem.

W odróżnieniu od sztuki Zachodu ikonopis nie ujawnia w ikonie swojej indywidualności, jedynie odzwierciedla odbicia Boga według starych zasad, reguł ustanowionych przez kościoły Wschodu. Nigdy też nie ma na ikonie nazwiska autora- co jest powszechnie stosowane w sztuce Zachodu, -najwyżej z tyłu umieszczany jest obecnie certyfikat, a dawniej i tego nie było.

Ikonopis był anonimowy i tylko po charakterystycznych cechach jego ręki rozpoznaje się niekiedy autora.

Twórcy najpiękniejszych fresków, mozaik i ikon zazwyczaj pozostają anonimowi. Przemawiają jedynie ich dzieła. Oczywiście historia ocaliła lub wydobyła z zapomnienia kilka imion ikonografów.

Istniały jednak różne szkoły ikonopisania, a ikony każdego kraju mają wizerunki odbiegające często od kanonu, ujawniające ich pochodzenie, zdradzające w szczegółach stroju,, krajobrazu, roślinności, czy rysów twarzy skąd ikonopis pochodził.

„Pierwszym człowiekiem, który namalował ikonę Matki Bożej z dzieciątkiem był święty Łukasz Ewangelista. Malował tę ikonę na desce ze stołu, przy którym Święta Rodzina spożywała posiłki. Pisząc tę ikone słuchał opowieści Marii i potem spisał je- tak powstały jego ewangelie”

- tak mówi legenda o pierwszym w historii ikonografie.
No, ale to tylko legenda, która nie mogła być prawdą, bo nawet czas się nie zgadza.


Łukasz nie znał osobiście Jezusa, nie był naocznym świadkiem wydarzeń, które opisał w swej Ewangelii. Najważniejsze jednak, że wtedy- na początku- nowo powstała religia kierując się jeszcze biblijnym zakazem sporządzania wizerunków surowo tego przestrzegała. Wykluczano z Kościoła tych, którzy produkowali „bałwany” i ich twórców. Nie mógł więc Łukasz wykonać portretu Matki Bożej, choć wiele źródeł o tym mówi, a legenda jest ciekawa.

Przypomnijmy jeszcze inną legendę o wizerunku Oblicza Chrystusa, który On sam uwiecznił odbijając swą twarz na płótnie dla króla Abgara ( pisałam o tym wcześniej w artykule „ Mandylion- obraz nie ręką ludzka uczyniony” http://www.kresowianie.info/artykuly,n245,mandylion_obraz_nie_reka_ludzka_uczyniony.html

Może to właśnie Jezus był pierwszym ikonografem?


Mówi się, że ikona jest prawosławna. To wielkie uproszczenie, bo istnieją także ikony syryjskie, koptyjskie, etiopskie, ormiańskie. Do XIII wieku zachodnie malarstwo kościelne też było ikoniczne.

ciąg dalszy w kolejnej części