We Wrocławiu uczczono 82. rocznicę powstania Armii Krajowej.
W środę, 14 lutego 2024 roku we Wrocławiu uczczono 82. rocznicę przemianowania Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową.
Wydarzenie miało miejsce na cmentarzu parafialnym Świętej Rodziny przy ul. Smętnej na Sępolnie, przed Pomnikiem Armii Krajowej, umiejscowionym na zbiorowej kwaterze ośmiu znanych z imienia i nazwiska żołnierzy należących do Kielecko-Radomskiego Okręgu Armii Krajowej i walczących w grupie „Szarego” i „Młota”, pochowani są: Henryk Płusa ps. „Ryś” – lat 20, Bolesław Borij ps. „Sosna” – lat 18, Józef Zagórski ps. „Zawieja” – lat 30, Wacław Koga ps. „Jola” – lat 18, Jan Rzeszutko ps. „Mewa” – lat 30, Kazimierz Gładys ps. „Karol”, Jan Miziołek ps. „Strug”, Kazimierz Dołęga ps. „Skała”.
Według relacji byłych żołnierzy AK mogiła kryje szczątki jeszcze dziewiątej ofiary, którą był Władysław Płusa ps. „Zew”.
Wyżej wymienieni, zatrzymani przez Niemców na Kielecczyźnie trafili do Festung Breslau (twierdzy Wrocław), do któregoś z funkcjonujących na tym terenie miasta i jego okolicy obozów pracy przymusowej.
W trakcie jednego z rosyjskich nalotów podjęli ponoć próbę ucieczki z komanda roboczego. Niestety, w jej trakcie zostali zastrzeleni, było to 18 lutego 1945 roku.
Najpierw pochowano ich w prowizorycznym grobie powstałym w leju po bombie. Później przeniesiono ich zwłoki do zbiorowej mogiły powstałej przy jednej z bocznych alejek na dzisiejszym Cmentarzu św. Rodziny przy ulicy Smętnej na Sępolnie.
Grób oznaczono wojennymi pseudonimami zmarłych oraz napisem: Tu spoczywają powstańcy Warszawy z oddziału Szarego.
Przez wiele lat o istnieniu tej wojennej mogiły wiedziało niewiele osób.
Sytuacja zmieniła się dopiero w latach 60. XX wieku, gdy z inicjatywy Józefa Małka ps. „Tygrys”, jednego żołnierzy oddziału Antoniego Hedy ps. „Szary”, podjęto starania o godne upamiętnienie pochowanych w niepozornej mogile osób.
Z uwagi na fakt, że mogiła znajdowała się w jednej z bocznych alejek cmentarnych, nie było możliwości utworzenia w tym miejscu odpowiedniej kwatery żołnierskiej z pomnikiem zaprojektowanym przez Lucję Skomorowską-Wilimowską.
W związku z tym zdecydowano o ekshumacji szczątek żołnierzy i przeniesieniu ich w inne miejsce. Tym sposobem powstała nowa kwatera umiejscowiona nieopodal głównego wejścia na cmentarz.
Uroczyste odsłonięcie kwatery żołnierskiej z pomnikiem odbyło się 18 maja 1969 roku przy udziale m.in.; rodzin i znajomych ofiar, a także licznie przybyłych na tę uroczystość żołnierzy AK na czele z gen. Mieczysławem Zientarskim ps. „Ein” oraz Antonim Hedą ps. „Szary”.
W tym szczególnym miejscu, uczestnicy spotkania oddali cześć wszystkim bohaterom, którzy poświęcili swoje życie dla wolnej Polski i Żołnierzom Armii Krajowej.
82 lata temu, 14 lutego 1942 roku, do Kraju – do gen. brygady Stefana Roweckiego, komendanta Związku Walki Zbrojnej - dotarła depesza, w której Naczelny Wódz generał Władysław Sikorski, rozkazywał – cytuję:
„Dnia 14 lutego 1942 r. Kalina. W ślad za moim rozkazem L. 2926 z dnia 31.X.1941 r.
1/ Znoszę dla użytku zewnętrznego nazwę Z.W.Z. – Wszyscy żołnierze w czynnej służbie wojskowej w Kraju stanowią „Armię Krajową” podległą Panu Generałowi, jako jej dowódcy.
2/ Stanowisko Pana Generała nosi nazwę Dowódcy Armii Krajowej.
3/ Pewne specjalne uprawnienia Pana Generała w powyższym charakterze zostaną określone w osobnej instrukcji.
4/ Nazwa Z.W.Z. lub inne nazwy konspiracyjne mogą być zachowane na użytek wewnętrzny według uznania Pana Generała.
5/ Rozkaz powyższy proszę podać do wiadomości Delegata Rządu.
NACZELNY WÓDZ / SIKORSKI / Generał Broni”.
Przemianowanie Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową było istotnym aktem politycznym. Intencja generała Sikorskiego była wyraźnym sygnałem dla aliantów, że oprócz Armii Polskiej na Zachodzie i Armii Polskiej w ZSRR istnieje jeszcze trzecia polska siła zbrojna, niosąca w tym czasie największy ciężar zmagań z nazistowskimi Niemcami.
Wrocławska uroczystość patriotyczna-religijna odbyła się z inicjatywy Okręgu Dolnośląskiego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowe przy współudziale Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu z wrocławskiego Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej i zgromadziła nie tylko Weteranów żołnierzy Armii Krajowej: Stanisława Wołczaskiego (powstaniec warszawski), Waldemara Kolendo i ich rodziny, ale także przedstawicieli władz rządowych i samorządowych, żołnierzy WP garnizonu wrocławskiego, nauczycieli, uczniów i harcerzy.
Uroczystości rozpoczęto odegraniem audio i wspólnym zaśpiewaniem przez uczestników spotkania hymnu państwowego Rzeczypospolitej Polskiej, po nim były wystąpienia okolicznościowe.
Głos zabrał prezes dolnośląskiego Okręgu Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej profesor Stanisława Ułaszewskiego, który wskazał m.in., że „[…] Armia Krajowa łączyła nie dzieliła ludzi, ze względu na status społeczny, na przekonania polityczne i światopoglądowe, a takim łącznikiem, który łączył żołnierzy Armii Krajowej była właśnie walka o wolność i niepodległość. […]”.
Po swoim wystąpieniu prezes Stanisław Ułaszewski uhonorował Stowarzyszenie Organizacji BohaterON medalem Zasłużony dla Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Medal wręczył przedstawicielce kampanii BohaterON i podziękował wolontariuszom stowarzyszenia za dotychczasową bezpośrednią pomoc kombatantom Związku i za przygotowanie muralu, który będzie odsłonięty we Wrocławiu, a który jest poświęcony Powstańcom Warszawskim.
Okolicznościowe wystąpienie wygłosił także dr hab. Kamil Dworaczek, dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej we Wrocławiu, który mówił m.in. o znaczeniu symboliki znaku Polski Walczącej – „Kotwicy”: „[…] ten symbol kryje w sobie ofiary, poświęcenie, nadzieję i walkę o wolność. Musimy zadbać o to, żeby kolejne pokolenia szanowały także ważne symbole i potrafiły docenić poświęcenie przodków, bez którego nie żylibyśmy w wolnej Polsce […]”.
Głos zabrał również Damian Mrozek, radny Sejmiku Województwa Dolnośląskiego, który opowiedział o tym szczególnym miejscu jakim jest cmentarz św. Rodziny.
Przedstawił także majora Stanisława Noworolskiego ps. „Zwora”, oficera łączności dowództwa Armii Krajowej – powstańca warszawskiego, który jest jednym z żołnierzy AK pochowanym na tym cmentarzu.
Wskazał na jego istotny udział w rozwoju łączności radiowej w przedwojennej Polsce i jego bardzo ważnej roli w powstaniu warszawskim – był szefem Biura Poczty i Telegrafu.
Między innymi pod jego kierownictwem, w trybie awaryjnym zbudowano radiostację, którą nazwano „Burza” i za pomocą której nadano sygnał do rozpoczęcia powstania. Radiostacja został zbudowana, gdyż dotychczasowa radiostacja „Błyskawica” uległa poważnemu uszkodzeniu.
Uroczystość poprowadził Wojciech Trębacz, naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętnienia Walk i Męczeństwa IPN we Wrocławiu. Kapelan ks. ppłk Maksymilian Jezierski z rzymskokatolickiej parafii wojskowo – cywilnej pw. św. Elżbiety poprowadził modlitwę ekumeniczną.
Po modlitwie była salwa honorowa dla uczczenia 82. rocznicy przemianowania Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową, wykonana przez żołnierzy kompanii honorowej z Centrum Szkolenia Wojsk Inżynieryjnych i Chemicznych we Wrocławiu.
Po salwie i sygnale „Hasło Wojska Polskiego”, werblista grał „Tremolo”, a przy pomniku Żołnierzy Armii Krajowej, delegacje składały wiązanki kwiatów i zapalano znicze pamięci.
Wśród składających kwiaty i znicze byli m.in.: prezes dolnośląskiego Okręgu Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Stanisława Ułaszewskiego w asyście weteranów AK Waldemara Kolendo i Stanisława Wołczaskiego; wicemarszałek Województwa Dolnośląskiego Marcin Krzyżanowski; dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej we Wrocławiu Kamil Dworaczek z asystą; Radni Sejmiku Województwa Dolnośląskiego; zastępca dowódcy Garnizonu Wrocław płk Krzysztof Lis w asyście oficerów WP; radny Rady Miejskiej Wrocławia Robert Pieńkowski z asystą; pełnomocnik dyrektora Ośrodka „Pamięć i Przyszłość” Kamilla Jasińska; asystentka posłanki Karolina Mrozowska; prezes ZG Związku Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego RP płk Krzysztof Majer. Delegacje: Związku Sybiraków; Środowiska Wrocławskiego 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty; Ogólnopolskiego Oddziału Kołomyjan i Pokucie; wolontariusze kampanii BohaterON; uczniowie klasy 7A i 8A Szkoły Podstawowej Nr 73 wraz nauczycielami.
Wrocławską uroczystość patriotyczno-religijną uświetnili żołnierze Wojska Polskiego z Centrum Szkolenia Wojsk Inżynieryjnych i Chemicznych we Wrocławiu oraz 16. Dolnośląskiej Brygady Obrony Terytorialnej, którzy wspólnie stanowili wojskową asystę honorową.
Wrocław, 14 lutego 2024 r. Andrzej Powidzki
Zapraszam do galerii zdjęć z uroczystości obchodów 82. rocznicy przemianowania Związku Walki Zbrojnej na Armię Krajową – zdjęcia Andrzej Powidzki.
Sytuacja zmieniła się dopiero w latach 60. XX wieku, gdy z inicjatywy Józefa Małka ps. „Tygrys”, jednego żołnierzy oddziału Antoniego Hedy ps. „Szary”, podjęto starania o godne upamiętnienie pochowanych w niepozornej mogile osób.
Z uwagi na fakt, że mogiła znajdowała się w jednej z bocznych alejek cmentarnych, nie było możliwości utworzenia w tym miejscu odpowiedniej kwatery żołnierskiej z pomnikiem zaprojektowanym przez Lucję Skomorowską-Wilimowską.
W związku z tym zdecydowano o ekshumacji szczątek żołnierzy i przeniesieniu ich w inne miejsce. Tym sposobem powstała nowa kwatera umiejscowiona nieopodal głównego wejścia na cmentarz.
Uroczyste odsłonięcie kwatery żołnierskiej z pomnikiem odbyło się 18 maja 1969 roku przy udziale m.in.; rodzin i znajomych ofiar, a także licznie przybyłych na tę uroczystość żołnierzy AK na czele z gen. Mieczysławem Zientarskim ps. „Ein” oraz Antonim Hedą ps. „Szary”.
W tym szczególnym miejscu, uczestnicy spotkania oddali cześć wszystkim bohaterom, którzy poświęcili swoje życie dla wolnej Polski i Żołnierzom Armii Krajowej.
82 lata temu, 14 lutego 1942 roku, do Kraju – do gen. brygady Stefana Roweckiego, komendanta Związku Walki Zbrojnej - dotarła depesza, w której Naczelny Wódz generał Władysław Sikorski, rozkazywał – cytuję:
„Dnia 14 lutego 1942 r. Kalina. W ślad za moim rozkazem L. 2926 z dnia 31.X.1941 r.
1/ Znoszę dla użytku zewnętrznego nazwę Z.W.Z. – Wszyscy żołnierze w czynnej służbie wojskowej w Kraju stanowią „Armię Krajową” podległą Panu Generałowi, jako jej dowódcy.
2/ Stanowisko Pana Generała nosi nazwę Dowódcy Armii Krajowej.
3/ Pewne specjalne uprawnienia Pana Generała w powyższym charakterze zostaną określone w osobnej instrukcji.
4/ Nazwa Z.W.Z. lub inne nazwy konspiracyjne mogą być zachowane na użytek wewnętrzny według uznania Pana Generała.
5/ Rozkaz powyższy proszę podać do wiadomości Delegata Rządu.
NACZELNY WÓDZ / SIKORSKI / Generał Broni”.
Przemianowanie Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową było istotnym aktem politycznym. Intencja generała Sikorskiego była wyraźnym sygnałem dla aliantów, że oprócz Armii Polskiej na Zachodzie i Armii Polskiej w ZSRR istnieje jeszcze trzecia polska siła zbrojna, niosąca w tym czasie największy ciężar zmagań z nazistowskimi Niemcami.
Wrocławska uroczystość patriotyczna-religijna odbyła się z inicjatywy Okręgu Dolnośląskiego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowe przy współudziale Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu z wrocławskiego Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej i zgromadziła nie tylko Weteranów żołnierzy Armii Krajowej: Stanisława Wołczaskiego (powstaniec warszawski), Waldemara Kolendo i ich rodziny, ale także przedstawicieli władz rządowych i samorządowych, żołnierzy WP garnizonu wrocławskiego, nauczycieli, uczniów i harcerzy.
Uroczystości rozpoczęto odegraniem audio i wspólnym zaśpiewaniem przez uczestników spotkania hymnu państwowego Rzeczypospolitej Polskiej, po nim były wystąpienia okolicznościowe.
Głos zabrał prezes dolnośląskiego Okręgu Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej profesor Stanisława Ułaszewskiego, który wskazał m.in., że „[…] Armia Krajowa łączyła nie dzieliła ludzi, ze względu na status społeczny, na przekonania polityczne i światopoglądowe, a takim łącznikiem, który łączył żołnierzy Armii Krajowej była właśnie walka o wolność i niepodległość. […]”.
Po swoim wystąpieniu prezes Stanisław Ułaszewski uhonorował Stowarzyszenie Organizacji BohaterON medalem Zasłużony dla Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Medal wręczył przedstawicielce kampanii BohaterON i podziękował wolontariuszom stowarzyszenia za dotychczasową bezpośrednią pomoc kombatantom Związku i za przygotowanie muralu, który będzie odsłonięty we Wrocławiu, a który jest poświęcony Powstańcom Warszawskim.
Okolicznościowe wystąpienie wygłosił także dr hab. Kamil Dworaczek, dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej we Wrocławiu, który mówił m.in. o znaczeniu symboliki znaku Polski Walczącej – „Kotwicy”: „[…] ten symbol kryje w sobie ofiary, poświęcenie, nadzieję i walkę o wolność. Musimy zadbać o to, żeby kolejne pokolenia szanowały także ważne symbole i potrafiły docenić poświęcenie przodków, bez którego nie żylibyśmy w wolnej Polsce […]”.
Głos zabrał również Damian Mrozek, radny Sejmiku Województwa Dolnośląskiego, który opowiedział o tym szczególnym miejscu jakim jest cmentarz św. Rodziny.
Przedstawił także majora Stanisława Noworolskiego ps. „Zwora”, oficera łączności dowództwa Armii Krajowej – powstańca warszawskiego, który jest jednym z żołnierzy AK pochowanym na tym cmentarzu.
Wskazał na jego istotny udział w rozwoju łączności radiowej w przedwojennej Polsce i jego bardzo ważnej roli w powstaniu warszawskim – był szefem Biura Poczty i Telegrafu.
Między innymi pod jego kierownictwem, w trybie awaryjnym zbudowano radiostację, którą nazwano „Burza” i za pomocą której nadano sygnał do rozpoczęcia powstania. Radiostacja został zbudowana, gdyż dotychczasowa radiostacja „Błyskawica” uległa poważnemu uszkodzeniu.
Uroczystość poprowadził Wojciech Trębacz, naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętnienia Walk i Męczeństwa IPN we Wrocławiu. Kapelan ks. ppłk Maksymilian Jezierski z rzymskokatolickiej parafii wojskowo – cywilnej pw. św. Elżbiety poprowadził modlitwę ekumeniczną.
Po modlitwie była salwa honorowa dla uczczenia 82. rocznicy przemianowania Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową, wykonana przez żołnierzy kompanii honorowej z Centrum Szkolenia Wojsk Inżynieryjnych i Chemicznych we Wrocławiu.
Po salwie i sygnale „Hasło Wojska Polskiego”, werblista grał „Tremolo”, a przy pomniku Żołnierzy Armii Krajowej, delegacje składały wiązanki kwiatów i zapalano znicze pamięci.
Wśród składających kwiaty i znicze byli m.in.: prezes dolnośląskiego Okręgu Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Stanisława Ułaszewskiego w asyście weteranów AK Waldemara Kolendo i Stanisława Wołczaskiego; wicemarszałek Województwa Dolnośląskiego Marcin Krzyżanowski; dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej we Wrocławiu Kamil Dworaczek z asystą; Radni Sejmiku Województwa Dolnośląskiego; zastępca dowódcy Garnizonu Wrocław płk Krzysztof Lis w asyście oficerów WP; radny Rady Miejskiej Wrocławia Robert Pieńkowski z asystą; pełnomocnik dyrektora Ośrodka „Pamięć i Przyszłość” Kamilla Jasińska; asystentka posłanki Karolina Mrozowska; prezes ZG Związku Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego RP płk Krzysztof Majer. Delegacje: Związku Sybiraków; Środowiska Wrocławskiego 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty; Ogólnopolskiego Oddziału Kołomyjan i Pokucie; wolontariusze kampanii BohaterON; uczniowie klasy 7A i 8A Szkoły Podstawowej Nr 73 wraz nauczycielami.
Wrocławską uroczystość patriotyczno-religijną uświetnili żołnierze Wojska Polskiego z Centrum Szkolenia Wojsk Inżynieryjnych i Chemicznych we Wrocławiu oraz 16. Dolnośląskiej Brygady Obrony Terytorialnej, którzy wspólnie stanowili wojskową asystę honorową.
Wrocław, 14 lutego 2024 r. Andrzej Powidzki
Zapraszam do galerii zdjęć z uroczystości obchodów 82. rocznicy przemianowania Związku Walki Zbrojnej na Armię Krajową – zdjęcia Andrzej Powidzki.
Artykuł przeczytano 62 razy