84 rocznica pierwszej wysyłki na Sybir
W piątek, 09 lutego 2024 roku we Wrocławiu odbyła się oficjalna uroczystość upamiętniająca 84. rocznicę pierwszej masowej wywózki Polaków na Sybir.
Wydarzenie miało miejsce w rzymskokatolickim kościele parafialnym pod wezwaniem św. Bonifacego znajdującym się przy placu ks. Stanisława Staszica na osiedlu Nadodrze i rozpoczęło się Mszą św. w intencji Sybiraków.
Po mszy, przed pomnikiem Zesłańcom Sybiru oddano hołd wszystkim zesłańcom i ofiarom wywózki na Sybir podczas II wojny światowej.
Uroczystość patriotyczno-religijną uświetnili żołnierze Akademii Wojsk Lądowych z Wrocławia, którzy stanowili wojskową asystę honorową. Oprawę muzyczną zapewniła Orkiestra Komendy Wojewódzkiej Policji we Wrocławiu.
Uroczystość patriotyczno-religijna odbyła się z inicjatywy Zarządu Oddziału Wrocławskiego Związku Sybiraków przy współpracy z proboszczem parafii pw. św. Bonifacego ks. dr Jerzym Żytowieckim oraz opiekunami duchowymi wrocławskich Sybiraków ks. prof. dr hab. Franciszkiem Głód i ks. Wojciechem Tokarzewskim.
Uroczystość zgromadziła nie tylko pokolenia określane dziś mianem Zesłańców Sybiru i wiernych parafii, ale także przedstawicieli władz rządowych i samorządowych księży, żołnierzy WP garnizonu wrocławskiego, nauczycieli, uczniów i harcerzy.
Do kościoła przybyła liczna grupa pokolenia Zesłańców Sybiru, mieszkańcy Wrocławia oraz zaproszeni Goście m.in: metropolita wrocławski arcybiskup Józef Kupny; wicewojewoda dolnośląski Piotr Sebastian Kozdrowicki; przedstawiciel Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego Paweł Aszkiełowicz; przedstawicielka Prezydenta Miasta Wrocław Dorota Ciastek; dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej we Wrocławiu Kamil Dworczak; Dolnośląski Kurator Oświaty Ewa Skrzywanek; dyrektor Ośrodka „Pamięć i Przyszłość” Andrzej Jerie, przedstawiciele władz samorządowych i delegacje powiatu wrocławskiego.
Grupa oficerów WP: dowódca Garnizonu Wrocław płk Marek Brzezicha; dowódca 16. Dolnośląskiej Brygady Obrony Terytorialnej płk Edward Chyła; prezes ZG Związku Weteranów i Rezerwistów WP RP we Wrocławiu płk /s/ Krzysztof Majer oraz przedstawiciel komendanta Akademii Wojsk Lądowych we Wrocławiu i Wojskowego Centrum Rekrutacji.
Komendant Wojewódzkiej Policji we Wrocławiu nadinspektor Paweł Półtorzycki oraz komendant Miejski Policji inspektor Rafał Siczka; komendant wrocławskie Straży Miejskiej Piotr Kościelny wraz z funkcjonariuszami Referatu Patroli Konnych.
Przedstawiciele: Związku Sybiraków na czele z prezesem Ryszardem Janosz; Stowarzyszenia Pamięci Ofiar Sybiru z prezesem Antoniną Kużaj; Stowarzyszenia Dolnośląskich Rodzin Katyńskich; przedstawiciele Szkoły Podstawowej Nr 71 im. Zesłańców Sybiru i Szkoły Podstawowej Nr 73 im. Generała Władysława Andersa; Zespołu Szkół Zawodowych im. Zesłańców Sybiru i Zespołu Szkół Ekonomiczno-Administracyjnych we Wrocławiu.
Zgromadzonych z życzliwością powitał proboszcz parafii pw. św. Bonifacego ks. dr Jerzy Żytowiecki. Modlitwę poprowadził arcybiskup Józef Kupny, metropolita wrocławski, który wskazał, że: […] te uroczystości przypominają bezmiar cierpień naszych bliskich, ich drogę krzyżową którą pokonali, niczym stacje drogi krzyżowej pokonane przez Jezusa.
W okresie komunizmu pamięć o tym przechowywano w rodzinie, w kręgu bliskich. Nie można było o tym mówić, ani pisać. Dzięki Bogu w wolnej Polsce możemy już głośno mówić o martyrologii sybiraków […].
Po mszy, wojskowa asysta honorowa, poczty sztandarowe i uczestnicy wydarzenia przemaszerowali na znajdujący się w pobliżu Skwer Sybiraków przy pl. Strzeleckim, gdzie przed pomnikiem Zesłańcom Sybiru oddano hołd Sybirakom.
Odegrano i zaśpiewano hymn państwowy Rzeczypospolitej Polskiej, po nim były wystąpienia okolicznościowe: prezesa Koła Związku Sybiraków Fabryczna pana Antoniego Tunkiewicza, który również odczytał list od szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i osób Represjonowanych pana Jana Józefa Kasprzyka skierowany do prezesa Zarządu Oddziału Wrocław Związku Sybiraków pana Ryszarda Janosza; wicewojewody Województwa Dolnośląskiego pana Piotra Sebastiana Kozdrowickiego; Dolnośląskiego Kuratora Oświaty pani Ewy Skrzywanek; dyrektora Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej pana Kamila Dworczaka oraz dyrektora Ośrodka „Pamięć i Przyszłość” pana Andrzeja Jerie.
Po wystąpieniach, wicewojewoda pan Piotr Sebastian Kozdrowicki dokonał aktu dekoracji odznaczeniami przyznanymi za wybitne zasługi w działalności społeczno-kombatanckiej oraz za popularyzowanie wiedzy o martyrologii Polaków na Wschodzie.
Odznaczeni zostali: Srebrnym Krzyżem Zasługi pani Antonina Kużaj, a Medalem Pamiątkowym „95-lecia Powstania Związku Sybiraków”: arcybiskup Józef Kupny, pani Ewa Nadzieja, płk Marek Brzezicha, gen. Piotr Płonka, pan Tytus Czartoryski i pan Paweł Aszkiełowicz.
Kapelan wrocławskich Sybiraków ks. prof. dr hab. Franciszek Głód poprowadził modlitwę ekumeniczną, a po modlitwie podpułkownik Tomasz Słotwiński poprowadził Apel Pamięci, zakończony salwą honorową dla uczczenia 84. rocznicy pierwszej masowej wywózki Polaków na Sybir.
Salwę wykonali żołnierze kompanii honorowej wystawionej przez Akademię Wojsk Lądowych. Po salwie i sygnale „Hasło Wojska Polskiego”, werblista grał „Tremolo”, a przy pomniku Zesłańcom Sybiru, delegacje składały wiązanki kwiatów i zapalano znicze pamięci.
Uroczystość zakończyły, zagrany przez trębacza sygnał „Cisza” i utwór okolicznościowy „Pieśń Reprezentacyjna Wojska Polskiego” zagrany przez orkiestrę oraz Hymn Sybiraków odtworzony audio i śpiewany przez uczestników wydarzenia.
***
Oprócz aresztowań, istotnym środkiem represji radzieckich władz okupacyjnych stały się przymusowe wysiedlenia, wrogów ustroju radzieckiego oraz „pracujących miast i wsi”, wobec których przyjęto zasadę odpowiedzialności zbiorowej.
W pierwszej kolejności byli to tzw. osadnicy wojskowi, nagrodzeni za udział w wojnie polsko-bolszewickiej przydziałami ziemi oraz tzw. koloniści, którzy nabyli ziemię w parcelacji na obszarze ziem wschodnich II Rzeczypospolitej, a także leśnicy, czyli osoby zatrudnione przy ochronie lasów prywatnych i państwowych, bez względu na narodowość.
Deportacja odbyła się 10 lutego 1940 roku. Łącznie wywieziono z terenów okupowanych przez ZSRR w 100 transportach kolejowych 26 790 rodzin liczących 139 794 osób. Trafili oni do północnych rejonów europejskiej części ZSRR, na Ural, Syberię Zachodnią i do północnego Kazachstanu. Była to pierwsza masowa wywózka Polaków w głąb terenów ZSRR.
Druga deportacja została przeprowadzona w nocy z 12 na 13 kwietnia 1940 roku. Deportacji podlegali: żony, dzieci, rodzice, bracia i siostry, o ile mieszkały razem z rodziną aresztowanego przez NKWD lub jeńca wojennego znajdującego się w obozach jenieckich w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie.
Włączeni też zostali zewidencjonowani członkowie rodzin oficerów, policjantów, strażników więziennych i inni, których głowy rodzin w różnym czasie uciekły za granicę i ukrywali się lub też były poszukiwane. W kwietniu w 51 transportach deportacyjnych do Kazachskiej SRR zostało przesiedlonych 60-61 tysięcy osób.
Trzecia fala masowych wywózek dotknęła tzw. bieżeńców, czyli przebywających na okupowanych przez ZSRR obszarach Polski uciekinierów, którzy nie zostali przyjęci przez stronę niemiecką podczas przeprowadzonej od kwietnia do czerwca 1940 roku repatriacji uchodźców. Akcję deportacyjną przeprowadzono w nocy z 28 na 29 czerwca 1940 roku. Według NKWD deportowano 31 924 rodzin obejmujących 80 653 osób.
Po czerwcowej fali wysiedleń „bieżeńców” nadszedł jedenastomiesięczny okres wytchnienia. Do kolejnej masowej deportacji (czwartej) doszło późną wiosną 1941 roku. 22 maja 1941 roku z terenów Galicji Wschodniej i Wołynia deportowano 3 073 rodziny (11 328 osób) w większości Ukraińców.
Z danych NKWD wynika, że wciągu 21 miesięcy władze radzieckie wywiozły do Kazachstanu, na Syberię i Daleką Północ, co najmniej 315 tysięcy obywateli polskich. Z Kresów deportowano, więc ponad 4 procent Polaków tam zamieszkałych.
Wywiezieni w latach 1940-1941 ze wschodnich ziem II Rzeczypospolitej zesłańcy zostali rozrzuceni na bezkresnych obszarach północnej Rosji, Uralu, Syberii, Kazachstanu i Dalekiego Wschodu ZSRR. Zmuszani do pracy ponad siły, źle zorganizowanej i praktycznie źle płatnej, cierpiący głód i chłód, żyjący w urągających warunkach mieszkaniowych i sanitarnych, próbowali z największym trudem przetrwać i przeżyć.
Zapraszam do galerii zdjęć z uroczystości obchodów 84. rocznicy pierwszej masowej wywózki Polaków na Sybir
Tekst i zdjęcia do tekstu Andrzej Powidzki
Wrocław - 09.02.2024 r.
Uroczystość zgromadziła nie tylko pokolenia określane dziś mianem Zesłańców Sybiru i wiernych parafii, ale także przedstawicieli władz rządowych i samorządowych księży, żołnierzy WP garnizonu wrocławskiego, nauczycieli, uczniów i harcerzy.
Do kościoła przybyła liczna grupa pokolenia Zesłańców Sybiru, mieszkańcy Wrocławia oraz zaproszeni Goście m.in: metropolita wrocławski arcybiskup Józef Kupny; wicewojewoda dolnośląski Piotr Sebastian Kozdrowicki; przedstawiciel Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego Paweł Aszkiełowicz; przedstawicielka Prezydenta Miasta Wrocław Dorota Ciastek; dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej we Wrocławiu Kamil Dworczak; Dolnośląski Kurator Oświaty Ewa Skrzywanek; dyrektor Ośrodka „Pamięć i Przyszłość” Andrzej Jerie, przedstawiciele władz samorządowych i delegacje powiatu wrocławskiego.
Grupa oficerów WP: dowódca Garnizonu Wrocław płk Marek Brzezicha; dowódca 16. Dolnośląskiej Brygady Obrony Terytorialnej płk Edward Chyła; prezes ZG Związku Weteranów i Rezerwistów WP RP we Wrocławiu płk /s/ Krzysztof Majer oraz przedstawiciel komendanta Akademii Wojsk Lądowych we Wrocławiu i Wojskowego Centrum Rekrutacji.
Komendant Wojewódzkiej Policji we Wrocławiu nadinspektor Paweł Półtorzycki oraz komendant Miejski Policji inspektor Rafał Siczka; komendant wrocławskie Straży Miejskiej Piotr Kościelny wraz z funkcjonariuszami Referatu Patroli Konnych.
Przedstawiciele: Związku Sybiraków na czele z prezesem Ryszardem Janosz; Stowarzyszenia Pamięci Ofiar Sybiru z prezesem Antoniną Kużaj; Stowarzyszenia Dolnośląskich Rodzin Katyńskich; przedstawiciele Szkoły Podstawowej Nr 71 im. Zesłańców Sybiru i Szkoły Podstawowej Nr 73 im. Generała Władysława Andersa; Zespołu Szkół Zawodowych im. Zesłańców Sybiru i Zespołu Szkół Ekonomiczno-Administracyjnych we Wrocławiu.
Zgromadzonych z życzliwością powitał proboszcz parafii pw. św. Bonifacego ks. dr Jerzy Żytowiecki. Modlitwę poprowadził arcybiskup Józef Kupny, metropolita wrocławski, który wskazał, że: […] te uroczystości przypominają bezmiar cierpień naszych bliskich, ich drogę krzyżową którą pokonali, niczym stacje drogi krzyżowej pokonane przez Jezusa.
W okresie komunizmu pamięć o tym przechowywano w rodzinie, w kręgu bliskich. Nie można było o tym mówić, ani pisać. Dzięki Bogu w wolnej Polsce możemy już głośno mówić o martyrologii sybiraków […].
Po mszy, wojskowa asysta honorowa, poczty sztandarowe i uczestnicy wydarzenia przemaszerowali na znajdujący się w pobliżu Skwer Sybiraków przy pl. Strzeleckim, gdzie przed pomnikiem Zesłańcom Sybiru oddano hołd Sybirakom.
Odegrano i zaśpiewano hymn państwowy Rzeczypospolitej Polskiej, po nim były wystąpienia okolicznościowe: prezesa Koła Związku Sybiraków Fabryczna pana Antoniego Tunkiewicza, który również odczytał list od szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i osób Represjonowanych pana Jana Józefa Kasprzyka skierowany do prezesa Zarządu Oddziału Wrocław Związku Sybiraków pana Ryszarda Janosza; wicewojewody Województwa Dolnośląskiego pana Piotra Sebastiana Kozdrowickiego; Dolnośląskiego Kuratora Oświaty pani Ewy Skrzywanek; dyrektora Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej pana Kamila Dworczaka oraz dyrektora Ośrodka „Pamięć i Przyszłość” pana Andrzeja Jerie.
Po wystąpieniach, wicewojewoda pan Piotr Sebastian Kozdrowicki dokonał aktu dekoracji odznaczeniami przyznanymi za wybitne zasługi w działalności społeczno-kombatanckiej oraz za popularyzowanie wiedzy o martyrologii Polaków na Wschodzie.
Odznaczeni zostali: Srebrnym Krzyżem Zasługi pani Antonina Kużaj, a Medalem Pamiątkowym „95-lecia Powstania Związku Sybiraków”: arcybiskup Józef Kupny, pani Ewa Nadzieja, płk Marek Brzezicha, gen. Piotr Płonka, pan Tytus Czartoryski i pan Paweł Aszkiełowicz.
Kapelan wrocławskich Sybiraków ks. prof. dr hab. Franciszek Głód poprowadził modlitwę ekumeniczną, a po modlitwie podpułkownik Tomasz Słotwiński poprowadził Apel Pamięci, zakończony salwą honorową dla uczczenia 84. rocznicy pierwszej masowej wywózki Polaków na Sybir.
Salwę wykonali żołnierze kompanii honorowej wystawionej przez Akademię Wojsk Lądowych. Po salwie i sygnale „Hasło Wojska Polskiego”, werblista grał „Tremolo”, a przy pomniku Zesłańcom Sybiru, delegacje składały wiązanki kwiatów i zapalano znicze pamięci.
Uroczystość zakończyły, zagrany przez trębacza sygnał „Cisza” i utwór okolicznościowy „Pieśń Reprezentacyjna Wojska Polskiego” zagrany przez orkiestrę oraz Hymn Sybiraków odtworzony audio i śpiewany przez uczestników wydarzenia.
***
Oprócz aresztowań, istotnym środkiem represji radzieckich władz okupacyjnych stały się przymusowe wysiedlenia, wrogów ustroju radzieckiego oraz „pracujących miast i wsi”, wobec których przyjęto zasadę odpowiedzialności zbiorowej.
W pierwszej kolejności byli to tzw. osadnicy wojskowi, nagrodzeni za udział w wojnie polsko-bolszewickiej przydziałami ziemi oraz tzw. koloniści, którzy nabyli ziemię w parcelacji na obszarze ziem wschodnich II Rzeczypospolitej, a także leśnicy, czyli osoby zatrudnione przy ochronie lasów prywatnych i państwowych, bez względu na narodowość.
Deportacja odbyła się 10 lutego 1940 roku. Łącznie wywieziono z terenów okupowanych przez ZSRR w 100 transportach kolejowych 26 790 rodzin liczących 139 794 osób. Trafili oni do północnych rejonów europejskiej części ZSRR, na Ural, Syberię Zachodnią i do północnego Kazachstanu. Była to pierwsza masowa wywózka Polaków w głąb terenów ZSRR.
Druga deportacja została przeprowadzona w nocy z 12 na 13 kwietnia 1940 roku. Deportacji podlegali: żony, dzieci, rodzice, bracia i siostry, o ile mieszkały razem z rodziną aresztowanego przez NKWD lub jeńca wojennego znajdującego się w obozach jenieckich w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie.
Włączeni też zostali zewidencjonowani członkowie rodzin oficerów, policjantów, strażników więziennych i inni, których głowy rodzin w różnym czasie uciekły za granicę i ukrywali się lub też były poszukiwane. W kwietniu w 51 transportach deportacyjnych do Kazachskiej SRR zostało przesiedlonych 60-61 tysięcy osób.
Trzecia fala masowych wywózek dotknęła tzw. bieżeńców, czyli przebywających na okupowanych przez ZSRR obszarach Polski uciekinierów, którzy nie zostali przyjęci przez stronę niemiecką podczas przeprowadzonej od kwietnia do czerwca 1940 roku repatriacji uchodźców. Akcję deportacyjną przeprowadzono w nocy z 28 na 29 czerwca 1940 roku. Według NKWD deportowano 31 924 rodzin obejmujących 80 653 osób.
Po czerwcowej fali wysiedleń „bieżeńców” nadszedł jedenastomiesięczny okres wytchnienia. Do kolejnej masowej deportacji (czwartej) doszło późną wiosną 1941 roku. 22 maja 1941 roku z terenów Galicji Wschodniej i Wołynia deportowano 3 073 rodziny (11 328 osób) w większości Ukraińców.
Z danych NKWD wynika, że wciągu 21 miesięcy władze radzieckie wywiozły do Kazachstanu, na Syberię i Daleką Północ, co najmniej 315 tysięcy obywateli polskich. Z Kresów deportowano, więc ponad 4 procent Polaków tam zamieszkałych.
Wywiezieni w latach 1940-1941 ze wschodnich ziem II Rzeczypospolitej zesłańcy zostali rozrzuceni na bezkresnych obszarach północnej Rosji, Uralu, Syberii, Kazachstanu i Dalekiego Wschodu ZSRR. Zmuszani do pracy ponad siły, źle zorganizowanej i praktycznie źle płatnej, cierpiący głód i chłód, żyjący w urągających warunkach mieszkaniowych i sanitarnych, próbowali z największym trudem przetrwać i przeżyć.
Zapraszam do galerii zdjęć z uroczystości obchodów 84. rocznicy pierwszej masowej wywózki Polaków na Sybir
Tekst i zdjęcia do tekstu Andrzej Powidzki
Wrocław - 09.02.2024 r.
Artykuł przeczytano 231 razy